Piše: hfz. Jusuf Džafić, Kairo…
Lista Bošnjaka jugoslovenskih prostora spomenutih u Sejahtnami (dž-ib)
– Džafer-aga*. Evlija posebno ističe njegov saraj u Užicu, a bio je kod njega na konaka kada je 1664. godine posjetio Užice. (382, 385)
– Džafer-efendija. Graditelj jedne od fočanskih džamija. (403)
– Džaferbegović (Džaferbegzade)*. Sin nekog Džafer-bega. Posjedovao je odžak kod Prusca. Evliji se dojmila njegovi prelijepa bašča i voćnjak, a ističe i njegovu hrabrost i izvandrednu gostoprimljivost. (133)
– Džafer-beg Boljanić (Bohenikli)*. Potomak Husein-paše Boljanića. Imao je odžak u Boljanićima. Pored ovog odžaka je prošao Evlija 1664. godine. (395)
– Džanan-hatun?. Izgradila je jednu džamiju u Beogradu. (87)
– Džari Čelebi*. Užički pjesnik, savremenik Evlije. Između ostalog, spjevao je divan, nezire (paralele) pjesniku Mustafi Fehimu Čelebiju Undžuzadeu (1627-1648), te tarih na Muhamed-aginom mostu (Kasapčića most) preko Đetinje u Užicu. (383, 384)
– Džin Alija?. Po njemu je nosila ime jedna mahala Beograda. Moguće da je u toj mahali bio sazidao džamiju. (84)
– Eb-paša*. Posjedovao je dvor u Sarajevu u Evlijino doba. Njegovo ime je neobično, te je, po svoj prilici, riječ o štamparskoj omašci. (106)
– Ejnehan-beg?. Bio je nazir Beograda, onda sandžak-beg Konavla (1585-1590). Bio je sandžak-beg Čanada (1592-1594) kada je preselio na Ahiret. U Beogradu je podigao sebilj i džamiju, od 1789. godine poznatu kao Batal džamija. Oko te džamija formirala se mahala nazvana po njemu Ejnehan-begova. (84, 85, 88)
– Emin?*. Imao je saraj u Beogradu. (85)
– Fazli-paša, Gazi. Čuveniji kao Fazli-paša Maglajac. U razdoblju od 1650. do 1655. godine bio je četiri puta bosanski paša. Pogubljen je 1657. godine. Sagradio je džamiju u Kupresu. Evlija ga hvali u kontekstu jedne odbrane Knina od Mletaka. (134, 158-159)
– Ferhad-baba. Bio je ukopan u turbetu u Baču. Budući da ga Evlija spominje kao sultan Ferhad-babu, te ističe da je njegov grob posjećen, možemo pretpostaviti da je spadao u najuglednije derviške šejhove toga doba. (526)
– Ferhad-paša. Rodom iz Šibenika. Kao sužanj je došao na osmanski dvor. Žena mu je bila sestra sultana Sulejmana. Bio je rumelijski beglerbeg u vrijeme Selima I, a za vrijeme Sulejmana, između ostalog, i beglerbeg Damaska i sandžakbeg Smedereva. Lično je ugušio ustanak Džanberdija u Siriji, inače bivšeg Memluka bošnjačkog porijekla. Pogubljen je 1524. godine. Imao je džamiju i mahalu u Beogradu. Prema Evliji, učestvovao je i u opsjedanju Splita zajedno sa Husrev-begom. (84, 85, 199)
–Ferhad-beg (paša), Kodža. Misli na Ferhad-bega Desisalića-Vukovića, bosanskog sandžakbega (1568-1572). Evlija spominje njegovu džamiju (današnja Ferhadija), sebilj i imaret u Sarajevu, od čega je do danas opstala samo džamija. (106, 111, 118).
– Ferhad-paša Sokolović (Sokollu). Rođak Mehmed-paše Sokolovića. Bio je posljednji bosanski sandžakbeg (1574-1580) i prvi bosanski beglerbeg (1580-1588). Osvojio je Cazin, Mutnik, Šturlić i Ostrožac kod Cazina, Bužim, Vel. Kladušu, Peći (Pećigrad) i Podzvizd i Vranograč kod Vel. Kladuše, Gvozdansko i Zrin kod Dvora, Bojnu kod Gline, kod Dvora, Drežnik kod Rakovice, Zemunik kod Zadra, Bijelu Stijenu kod Okučana, Ozren. Sagradio je za života 216 javnih objekata u Banjaluci: džamiju, mekteb, turbe za sebe, šadrvan, hamam, poseban vodovod za hamam i šadrvan, sahat-kulu, zahode, karavan-saraj, hambar za žito, 200 dućana, kameni most preko potoka Crkvine, drveni most preko Vrbasa, 2 km kaldrme, mlin i saraje. Uvakufio je i više zemljišta u Banja Luci, te nekoliko čifluka i raznih zgrada pored Banja Luke. Odredio je vakufnamom da se iz sredstava vakufa izgradi još i bezistan, medresa, daru-l-hadis, napravi ženski dio hamama i sl. Do Agresije na Bosnu, od njegova banjalučka vakufa, uzgor je bila samo džamija, šadrvan, turbe, sahat-kula. Evlija posebno govori o njegovoj džamiji, medresi, mektebu, bezistanu, imaretu i saraj u Banjaluci. Njegova bašča je, prema Evliji, bila jedno od najljepših banjalučkih izletišta 1660. godine. (119, 210, 212-213, 214, 221, 226)
– gazija bosanski*. Evlija ga spominje u kontekstu zanimljive priče o uzajamnom davanju vjere između muslimana i hrišćana u bosanskoj krajini. (146-147)
– Habil-efendija?. Bio je poznati beogradski muftija. Podigao je džamiju u Beogradu u prvoj ili drugoj deceniji XVII stoljeća. Džamije je postala centar istoimene mahale. Nalazila se preko puta vezirskog saraja, na raskrsnici današnjih ulica: Simine, Francuske, Gospodar Jevremove i Dositejeve. Džamija je u narodu bila poznata kao Turbe džamije, jer se u njenom dvorištvu nalazilo turbe Kara Mustafe-paše. (85)
– Hajdar-ćehaja? niški. Sagradio je česmu u Nišu 999. hidžretske godine (1590/91). U Nišu je imao još i svoju tekiju i turbe. (63, 64)
– Hajdar-ćehaja prusački. Podigao je džamiju u Pruscu 1026. godine po Hidžri (1617), koja je, prema Evliji, najznačajnija prusačka džamija (132)
– Hajli Čelebija?*. Bio je u sviti velikog vezira Ahmed-paše Ćuprilića 1665. godine. (506).
– Halil-aga?* levski. Janjičarski aga u Levi. Nakon poraza u bici kod Leve (1664) biva zarobljen sa Ali-pašom, pa pušten na slobodu. Kasnije je pogubljen radi tog poraza. (502)
– Halil-aga* livanjski. Bio je janjičarski aga u Livnu kad je Evlija 1660. godine bio u Bosni. (142, 143)
– Halil, Hadži?. Sagradio je džamiju u Beogradu. Oko nje je nastala istoimena mahala. (85)
– Halim-efendija?. Bio je vaiz u Sremskoj Mitrovici, gdje je i ukopan. (354)
– Handan-ćehaja. Podigao česmu u Livnu 981. godine po Hidžri (1573/74). (139)
– Handžić (Handžizade)?*. Evlija ga spominje među beogradskim uglednicima. (89)
– Hasan-aga? beogradski. Sagradio džamiju u Beogradu. (85)
– Hasan-aga travnički. Vakif druge najstarije džamije u Travniku, poznate kao Jeni džamija, izgrađene 956. godine po Hidžri (1549). (128) .
– Hasan-aga, Emir?. Graditelj džamije u Beogradu oko koje je nastala mahala nazvana Mahala Emir Hasan-agine džamije. (84, 85)
– Hasan-efendija*. Vakif džamije i tekije u Užicu. Evlija hvali njegovu pobožnost. (382-383, 385)
– Hasan-paša sin Jusufov (Jusufović). Poznatiji kao Hasan Nazir. Porijeklom je iz Vakufa kod Čelebića u blizini Foče. Bio je nazir (nadzornik) svih sultanovih hasova Bosanskog ejaleta od 1536. do svoje smrti 1553. godine. Sagradio je 957. godine po Hidžri (1550/51) velebnu Aladžu džamiju u Foči. (401-403)
– Hasan–pašaDošen, Gazi. Poznatiji pod prezimenom Predojević. Rodom iz Klobuka kod Trebinja. Na početku vladavine Murata III (1574-1595) imenovan je segedinskim sandžakbegom. Tu ostaje do 1591. godine kada postaje bosanski beglerbeg. NakonneuspjelogpohodanaSisak1592. godine, osvojio je Bihać, te podigao Novigrad (tur. Jeni Hisar, današnja Petrinja) na ušću Petrinjčice u Kupu. Sljedeće 1593. godine je poginuo u čuvenoj bici kod Siska. (220, 222-224)
– haznadar janjičarskog age Herceg Novog*. Bio je na ovom položaju 1664. godine. Putovao je sa Evlijom od Dubrovnika do Herceg-Novog. (426)
– Hindi-baba?. Derviš koji je imao tekiju u Vukovaru, gdje mu je bilo i turbe. Evlija je tri puta posjetio njegovo turbe: dva puta 1663. i jednom 1664. godine. Prvog puta je prenoćio u njegovoj tekiji, kada je, kako sam tvrdi, usnio Hindi-babu. U Sejahatnami donosi i detalje toga sna. Na mjestu Hindi-babine tekije u hazburško doba je podignut dvorac Eltz, današnji Gradski muzej u Vukovaru. (355, 356-357, 372-373, 504)
– Hindi Hamza-baba. Misli na Hamza Bali Orlovića Bošnjaka, osnivača derviškog reda hamzevija, ogranka bajramija, koji je pogubljen zbog svojih heretičkih uvjerenja 1573. godine. Evlija spominje i neke narodne legende vezane za nj. Imao je tekiju u Konjević Polju kod Bratnuca koju je 1664. godine posjetio Evlija. (474)
– Hulusi-efendija Merhabović (Merhabazade). Bio je banjalučki kadija. Ukopan je u haremu banjalučke Ferhadije. (214)
– Humam-dede?. Evlija je posjetio njegovo turbe u Somboru. (524)
– Hurem, Hadži. Sagradio je džamiju u Novom Pazaru (narodno poznata kao Bor džamija). Njegov brat je vezir Hafiz Ahmed-paša, graditelj novopazarske banje. (264)
– Hurem Čelebija Vaizović (Vaizzade). Njegov kabur se nalazio u Jajcu. Evlija naglašava da je Vaizović tek bio preselio kada je on posjetio Jajce 1660. godine. (208)
– Husam-aga, Hadži*. Evlija zamjećuje divno stablo datule ispred njegove kuće u Herceg Novom 1664. godine. (433)
– Husam-kapetan. Prvi dizdar jajačke tvrđave, koji je nagrađen tom funkcijom, jer je sultanu Sulejmanu donio vijest o konačnom osvojenju Jajca 1528. godine. Kabur mu se nalazio u Jajcu. (206, 208)
– Husamudin-efendija. Evlija je posjetio njegovo turbe u Užicu. (385)
– Husein, Hadži. Sagradio je džamiju u Pljevljama. Te džamije više nema. (394)
– Husein-ćehaja, Hadži. Bio je šeher-ćehaja (gradonačelnik). Podigao je 1620. godine (1029. godine po Hidžri) kameni most preko Miljacke u blizini zgrade Vijećnice, u narodu poznat kao Šeher-ćehajina ćuprija ili Šeherija. (114)
– Husein Durić (Durzade), Hadži?. Podigao je džamiju u Beogradu. (87)
– Husein-aga?*. Imao je dvor u Beogradu. (85)
– Husein-aga. Vakif jedne džamije u Užicu. (382)
– Husein-ćehaja?. Podigao jednu od najznamenitijih niških džamija. (63)
– Husein-efendija. Evlija je obišao njegovo turbe u Užicu. (385)
– Husein-efendija, Jabučar (Almadži)*. Kod njega je Evlija konačio jednu noć dok je bio u Banjaluci 1660. godine. (215)
– Husein-paša, Sari*. Brat je Sijavuš-paše i Ismail-paše Bošnjaka. Između ostalog, bio je valija Temišvara 1660. godine, a kasnije valija i vezir Budima (1663-1664). (313)
– Husein-paša Boljanić (Bolhenikli). Rođen u Boljanićima kod Pljevlje. Bio je, između ostalog namjesnik Vana, Anadolije, Egipta, Halepa, Budima, Dijarbekira, Damaska i Bosne (1569-1572, 1594-1595). Najveći vakif Pljevljalja. Tu je podigao i prekrasnu džamiju u Pljevljama koju je Evlija detaljno opisao. Graditelj je i nekadašnje Husein-pašine džamije u Prijepolju. Preminuo je 1595. godine. (390, 393-394)
– Husein-paša Šuhela*. Učestvovao je u borbama oko Šibenika, Splita i Klisa 1660. godine. Tada je obavljao funkciju sandžakbega ličkog. (174)
– Husrev-baba?. Evlija spominje njegovo turbe kod Osijeka. (367)
– Husrev-beg (paša), Gazi. Najveći bošnjački vakif i gazija. Sin je Ferhad-bega, trebinjskog vlastelina, i Seldžuke, kćerke sultana Bajezida II. Bio je sandžakbeg smederevski, te dugogodišnji sandžakbeg bosanski (1521-1525, 1526-1534, 1536-1541). Osvojio je Jajačku banovinu. Zajedno sa Mehmed-pašom Jahjapašićem zauzeo je velike dijelove Slavonije, a istakao se i u osvajanjima po Srijemu, Hrvatskoj i Dalmaciji. Osvojio je, kako Evlija bilježi, Jezero, Vinac kod Jajca, Jajce, Zemun, Sremsku Mitrovicu, Staru Gradišku naspram Bos. Gradiške, Solin kod Splita, Nadin, Vranu i Posedarje kod Zadra, Prodin kod Šibenika, Drniš kod Knina. Zauzeo je i Sokol kod Gračanice, Greben kod Krupe na Vrbasu, Vrbaški Grad kod Banjaluke, Banjaluku, Bočac kod Varcar Vakufa, Livač kod Jajca, Karnatin, Udbinu, Modruč kod Udbine, Knin, Cetin kod Cetingrada, Kadin. Učestvovao je u Mohačkoj bici, zauzimanju Beograda. Njegove jedinice su prve jedinice koje su ušle u Beograd 1521. godine. Zajedno sa Husrev-pašom, rumelijskim beglerbegom, i Hajrudin-pašom Barbarosom, kapudanpašom osmanske mornarice, povratio je Herceg-Novi 1539. godine iz španskih ruku. Osnovao je sljedeće gradove i tvrđave: Bedem Islama (tur. Sedi-Islam, današnje selo Islam kod Zadra), Baba Ahmedovu kulu kod Sinja, Kara Orman kod Knina (današnji Crni Lug) i Slano kod Trebinja. Zavještao je najveći vakuf u Sarajevu, odnosno cijeloj Bosni. Umro je 1541. godine. (73, 74-75, 106-109 (passim), 111, 118, 123, 125, 131, 137, 150, 151, 152, 160-164 (passim), 171, 172, 188-189, 195-196, 199, 204, 205, 206, 208, 216, 219, 227, 231, 349, 350, 418, 428)
– Ibrahim, Ćole (Kole). Razbojnik koji je 1664. godine pljačkao na putu Kozluk-Bijeljina. (479)
– Ibrahim, Hadži?. Napravio je džamiju u Beogradu. (85)
– Ibrahim-aga. Podigao je džamiju u Mostaru 1044. godine po Hidžri (1634/35). (466-467)
– Ibrahim-aga, Ćose?. Bio je 1665. ćehaja kapidžija u sviti velikog vezira Ahmed-paše Ćuprilića. (506)
– Ibrahim-aga, Sari*. Bio je musellim bosanskog valije u Sarajevu 1660. godine. (125)
– Ibrahim-aga, ćehaja velikog vezira*. Puno ime Kara Ibrahim-paša Hadžiomeragić Počiteljac. Unuk je Hadži Alije graditelja počiteljske džamije. Kada je Ahmed-paša Ćuprilić 1661. godine imenovan velikim vezirom uzeo je Ibrahim-pašu za svog ćehaju. Od 1668. godine je namjesnik Halepa, zatim namjesnik Egipta (1669-1673), Damaska (1673-1674), pa namjesnik Halepa i serdar Bagdada. Preminuo je u Kartalu (rum.Vulturu kod Kostance, Rumunija), a ukopan u Isakčiju (rum. Isaccea, Dobrudža u Rumuniji). Utemeljitelj je džamije, medrese, biblioteke, hamama, hana, sahat kule i više dućana u Počitelju, utvrde Lipete kod Mostara, više česmi u Hercegovini, te česme u gradovima Čorliju kod Tekirdaga, Gebzi kod Izmita i Hadžioglu Pazardžiku (bug. Добрич, sjeveroistočna Bugarska). Sam Evlija je tri godine bio u službi ovog našeg Bošnjaka (1663-1665, 1672-1673). (373, 416, 425, 455-457, 458, 459, 469-470, 485, 505-506)
LITERATURA:
Ovo je spisak opće literature. Ostala literatura spomenuta u tekstu.
1. Evlija Čelebija, Putopis, Svjetlost, Sarajevo, 1967.
2. Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Ikdam, Istanbul, 1896-1900, sv. 1-6, Türk tarih encümeni kurumu, Istanbul, 1928, sv. 7-8, Ma'arif Vekaleti, Istanbul, 1935, sv. 9, 1938, sv. 10.
3. John Freely, A History of Ottoman Arhitecture, Witt Press, Boston, 2011.
4. Joseph von Hammer, Narrative of Travels in Europe, Asia and Africa in The seventeenth Century by Evliya Efendi, Oriental Translation Fund for Great Britain and Ireland, London, sv. 1 u dva dijela 1834, 1848, sv. 2, 1850.
5. Marta Andrić, Simpozij o Evliji Čelebiji, Scrinia slavonica, 12/2012, str. 377-380.
6. Robert Dankoff, Ottoman Mentality. The World of Evliya Çelebi, Brill, Leiden-Boston, 2006.
7. Robert Dankoff-Klaus Kreiser, MaterialienzuEvliya ÇelebiII (uključuje: AGuidetotheSeyahat–nameofEvliya ÇelebiandBibliographieraisonnée, Brill, Leiden, 1992.
8. Robert Dankoff-Semih Tezcan, An Evliya Çelebi Bibliography, www.bilkent.edu.tr/~ tebsite/evliya.pdf, 16.11.2013, 20:45.